της Φωτεινής Τσαλίκογλου
Η μεταμορφωμένη νέα Αθήνα περιλαμβάνει εικόνες ενός ανοίκειου τόπου. Χαρτόκουτα , κουβέρτες, πλαστικά σκεπάσματα, μελαγχολικοί σκύλοι που χώνουν τη μουσούδα τους, στα πόδια των άστεγων αφεντικών τους. Άνθρωποι της διπλανής πόρτας που ανατρέπουν την καθησυχαστική εικόνα του παλαιού εξαθλιωμένου από το αλκοόλ, η τις ουσίες άστεγου.Τι κάνει ένας ψυχολόγος απέναντι σε μια τέτοια συμπύκνωση ψυχικής και κοινωνικής οδύνης;
H ιατρικοποίηση του πόνου, το ενδο-ατομικό βιοιατρικό μοντέλο παροχής βοήθειας μοιάζει όσο ποτέ άλλοτε φτωχό και ανεπαρκές.
Η μόνη ίσως γιατρειά: Να στοιχηματίσεις στο ανέφικτο. Να επιτρέψεις την ουτοπία να σε κερδίσει. Ιδού λοιπόν μια πρόταση προς τους φοιτητές μου της ψυχολογίας.
Στους τόπους της εξαθλίωσης να βρεθούν. Εκει. Να συν-ομιλήσουν με τους άστεγους. Να εξασκηθεί το βλέμμα και η σκέψη τους σε κάτι που τραγικά λείπει σε αυτόν τον τοπο. ’’Ενσυναισθησία’’, η δυνατότητα να μπαίνεις στη θέση του άλλου, να νοιώθεις όπως νοιώθει, να δανείζεσαι τα μάτια του, το μυαλό του, τον τρόπο θεάσης του κοσμου του(empathy).
Να αφουγκραστούν “σαν με ένα τρίτο αυτί” την αφήγηση μιας ανιστόρητης ιστορίας, μιας ιστορίας αγνοημένης στις παρυφές ενός ανάλγητου κράτους, ή συρρικνωμένης σε τηλεοπτικό ή φιλανθρωπικό θέαμα.
Φαντάζομαι τους νέους μελλοντικούς ψυχολόγους, σε μια παρατεταμένη ακρόαση οδύνης, να συν-ομιλούν, όχι με σκιές, αλλά με δυνάμει ανθρώπους, όχι με νεκροζώντανους, αλλά με δυνάμει ζωντανούς. Όπως υπήρξαν προτού η ιδιότητα του άστεγου καταβροχθίσει όλες τις άλλες τους ιδιότητες. Φαντάζομαι το νέο ψυχολόγο να προκαλεί ένα ρήγμα στην ψυχοπαθολογία του εφήμερου.
Ο άστεγος από αντικείμενο γίνεται υποκείμενο της ιστορίας του. Με τον χρόνο, τις αμήχανες παύσεις του, τις δυσπιστίες του. Ο λόγος των εξαθλιωμένων έχει να σου πει σημαντικότερα από τον περί εξαθλίωσης λόγο των μη εξαθλιωμένων.
Ο νέος ψυχολόγος μυείται σε στρατηγικές ύπαρξης και συνύπαρξης. Δεν ωφελεί να περιμένεις παθητικά το θάνατο, ή το θαύμα που δεν έρχεται. Η ταύτιση με την εικόνα του ξοφλημένου σε ξόφλησε. Πως μπορούν οι πιο ανθεκτικοί από αυτούς να στηρίξουν τους πιο παραιτημένους; Στηρίζοντας τον άλλον, στηρίζεσαι, ενδυναμώνοντας τον άλλον ενδυναμώνεσαι. Εκπαιδεύεσαι σε μια άλλη ανθεκτικότητα. Νοηματοδοτείς την άβυσσο.
Η κινητοποίηση των πολιτών δεν αρκεί. Φαγητά θα βρεθούν, φάρμακα, πλαστικά, χαρτόκουτα, τι θα γίνει όμως με τη διαιώνιση του σκανδάλου, με τη φυσικοποίηση του; Eν αναμονή περισπούδαστων σχεδίων για την ενίσχυση της δημόσιας υγείας και πολύπλοκων σχεδιασμών δικτύωσης υποχρηματοδοτούμενων υπηρεσιών;
Ο ψυχολόγος δεν θα του βρει δουλειά αλλά μαζί θα ανοίξουν μια χαραμάδα ενεργοποίησης. Μια άλλη θέαση του εαυτού. Το στίγμα του ανεπαρκούς φταίχτη θρυμματίζεται. Η ανθρωποφαγική εποχή μπορεί να τους πέταξε στην απ’ έξω αλλά δεν μπορεί, όχι δεν μπορεί, να τους κλέψει τη δυνατότητα να στοχαστούν κριτικά πάνω σε αυτό που τους συμβαίνει. Στη δυνατότητα μιας άλλης ζωής. Στην ανατροπή των κυρίαρχων άθλιων συνθηκών διαβίωσης.
Μα τι λες; Όλα είναι παγιδευμένα. Ναι! όλα είναι και δεν είναι παγιδευμένα. Όσο υπάρχουν νέα παιδιά που εμψυχώνουν και εμψυχώνονται από τον ανθρώπινο πόνο του άλλου. Τι αξία θα έχει άλλωστε η ψυχολογία σε αυτούς τους καιρούς; Αν δεν επινοήσει τρόπους και τόπους επαναστοχασμού της θέσης και της λειτουργίας της στην κοινωνία;
Ουτοπία;
Κλείνω τα μάτια και σκέφτομαι ένα μεγάλο βιβλίο. Συν-συγγραφείς οι άστεγοι με τους νέους φοιτητές. Στο νου μου έρχεται το Toutes les misères du monde”, του Bourdieu. Γιατί όχι; H αποτύπωση της ιστορίας, ένα ίχνος αυτής της εποχής και αυτής της πόλης. Για τις μελλοντικές γενιές, για όσους αλλιώς κατοικήσουν εδώ. Ένα τεκμήριο πώς να μην φτάσουμε ποτέ ξανά εδώ.
Η Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι συγγραφέας και καθηγήτρια ψυχολογίας στο Παντειο Πανεπιστημιο
Πηγή: http://www.lifo.gr/http:/%20/processwork.gr/blog/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου